"สถาปัตยกรรมไทยเครื่องคอนกรีต" ความเสมอภาคทางสถาปัตยกรรม

♦

          จากการไปดูงานหอประชุมจุฬาฯ และหอประวัติจุฬาฯ ทำให้ได้ไปศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการก่อสร้างอาคารทั้งสอง สิ่งหนึ่งที่น่าสนใจก็คือการก่อสร้างอาคารหอประชุมจุฬาฯ ที่ก่อสร้างแล้วเสร็จในช่วงปีพ.ศ.2482 โครงสร้างและการตกแต่งภายนอกอาคารได้รับอัทธิพลจากอุดมการณ์ของคณะราษฏร ที่เห็นได้ชัดคือการลดใช้วัสดุที่แสดงฐานานุศักดิ์ทางสถาปัตยกรรมไทยในการตกแต่งอาคารลง และเน้นออกแบบโครงสร้างให้มีเส้นสายแนวตั้งและแนวนอนดูแข็งและคมแทน อย่างเช่นในส่วนของเสาสี่เหลี่ยมที่ไม่มีการย่อมุมเหมือนอาคารอื่น ๆ ในช่วงก่อนหน้านั้น ซุ้มเสาด้านหน้าและด้านหลังอาคารตัดตรง ไม่โค้งหรือประสามเป็นยอดแหลม ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์ของอาคารที่ได้รับอิทธิพลนี้ และเรียกสถาปัตยกรรมกลุ่มนี้ว่า "สถาปัตยกรรมไทยเครื่องคอนกรีต"

หอประชุมจุฬาฯ

          สถาปัตยกรรมไทยเครื่องคอนกรีต เป็นรูปแบบสถาปัตยกรรมหนึ่งที่สืบทอดระเบียบวิธีในการออกแบบจากสถาปัตยกรรมไทยแบบจารีตในอดีตทั้งหลาย แต่มีการดัดแปลงความอ่อนช้อยพริ้วไหวแบบเดิมให้เป็นเส้นตรงที่แข็งมากขึ้น ซึ่งสะท้อนกับคุณสมบัติของวัสดุก่อสร้างที่เปลี่ยนจากไม้มาเป็นคอนกรีตเสริมเหล็ก สถาปัตยกรรมในรูปนี้นอกจากจะมีที่หอประชุมจุฬาฯ แล้ว ยังมีในสถานที่อื่นอีกมากมาย ตัวอย่างเช่น เจดีย์วัดพระมหาธาตุ บางเขน, ประตูสวัสดิโสภา กำแพงพระบรมมหาราชวัง และเจดีย์ยุทธหัตถีที่ดอนเจดีย์ เป็นต้น

ประตูสวัสดิโสภา ถือเป็นอาคารที่นำสัจจะวัสดุเครื่องคอนกรีตมาใช้กับงานสถาปัตยกรรมไทยประเพณีครั้งแรก

เจดีย์ยุทธหัตถี ดอนเจดีย์

          จากข้างต้นจึงสรุปได้ว่า สถาปัตยกรรมไทยเครื่องคอนกรีต ถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญของรูปแบบสถาปัตยกรรมไทยที่แสดงถึงความเจริญก้าวหน้าทางความคิดของคนในสังคม โดยสื่อสารออกมาในรูปแบบของสถาปัตยกรรมที่ไม่มีการแบ่งชนชั้น วรรณะ อาคารทุกหลังที่สร้างขึ้นให้แก่บุคคลในทุกฐานะล้วนมีลักษณะเดียวกันหมดคือเน้นความเรียนง่าย ลดการประดับตกแต่งที่แสดงถึงความแบ่งแยก ซึ่งอีกเหตุผลหนึ่งที่อาคารหอประชุมจุฬาฯ ที่เป็นอาคารสำคัญของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยนั้นได้ใช้การออกแบบในลักษณะนี้อาจสามารถสื่อได้ถึงการเป็นสถาบันการศึกษาที่เปิดรับคนทุกคนให้มีสิทธิที่จะเล่าเรียนในที่แห่งนี้ได้อย่างเท่าเทียมกัน ทั้งหมดนี้จึงแสดงให้เห็นถึงการเกิดขึ้นของ "ความเสมอภาค" ของคนในสังคมไทยเป็นต้นมา

♦